‘Ik had de keuze om buiten te oefenen of met VR – ik ben toch niet gek!’
Sinds maart dit jaar biedt Altrecht een virtual reality behandeling voor patiënten met angstklachten. Intussen heeft het VR-team een aantal patiënten succesvol behandeld. Patiënten die hun angst in het echte leven niet onder ogen durfden te komen, en nu door de VR-behandeling die stap wél durven te zetten. Ben je benieuwd hoe deze evidence-based methode werkt? En voor wie een VR-behandeling geschikt is? Lauriane Spreij, Gz-psycholoog en Eline Andeweg, Gz-psycholoog in opleiding tot klinisch psycholoog, zijn beide onderdeel van het VR-team en vertellen over hun ervaringen.
Waarom cognitieve gedragstherapie in een virtuele wereld?
“Veel patiënten hebben zo veel last van hun angst dat ze bepaalde situaties uit de weg gaan. Hierdoor kunnen ze veel dingen niet doen en raken ze geïsoleerd.” Lauriane behandelt regelmatig dit soort patiënten met VR. Volgens haar biedt de virtuele wereld uitkomst. “VR is een opstapje naar oefenen in het echte leven. Na de behandeling durven patiënten meer. Bovendien is VR even effectief als reguliere cognitieve gedragstherapie.” Hierbij benadrukt ze dat VR geen vervanging is van cognitieve gedragstherapie. “Je moet het zien als een mogelijk aanvullende effectieve behandelmethode.”
Eline heeft als taak om de VR-behandeling te verankeren binnen Altrecht. Ook zij is van mening dat VR écht iets toevoegt aan een behandeling voor angst. “Bij reallife exposure is de drempel vaak veel hoger voor de patiënt om te oefenen. Ik herinner me een patiënt aan de telefoon die zei ‘ik had de keuze om buiten te oefenen of met VR – ik ben toch niet gek!'”
“Het mooie is dat je de virtuele wereld precies kunt afstemmen op de patiënt.”
Voor wie is de VR-behandeling geschikt?
Een VR-behandeling helpt mensen die door angst bepaalde situaties zijn gaan vermijden bijvoorbeeld bij mensen met sociale angst, paniek, paranoïde ideeën, PTSS en dwangklachten. Daarnaast is VR zeer geschikt voor sociale vaardigheidstraining, doordat je ook rollenspellen kunt doen. “Het mooie is dat je de virtuele omgeving vaak precies kunt afstemmen op de angstklachten van de patiënt. Zo kun je ook oefenen met situaties die angstig zijn voor de patiënt, zoals angst voor de bus of agressieve mensen met een capuchon.”
Als VR-therapeut kun je een specifiek karakter aannemen en bedienen. De patiënt vergeet dan eigenlijk dat ik het ben.
Lauriane Spreij
Hoe gaat de behandeling in zijn werk?
“Bij de eerste afspraak bouw ik het langzaam op. Ik laat eerst zien hoe de VR-bril werkt. Als de patiënt dat goed vindt gaan, zet ik zelf de VR-bril op zodat hij kan meekijken op het scherm.” Vervolgens stemt Lauriane de virtuele wereld volledig af op de hulpvraag van de patiënt. “Stel dat de patiënt een gesprek wilt oefenen met een vriend of vriendin. Als VR-therapeut kun je een specifiek karakter aannemen en bedienen. Je krijgt dan ook een andere stem. De cliënt vergeet eigenlijk dat ik het ben.”
Naast gesprekken, kunnen patiënten ook oefenen met situaties in de bus, op straat of in de supermarkt. De therapeut kan de virtuele omgeving heel druk maken of bemannen met een bepaald type personen. Op die manier kan de patiënt precies oefenen met datgene wat hij of zij angstig van wordt.
Hoe gaat de overstap naar de echte wereld?
“Zodra mensen iets van zelfvertrouwen hebben ontwikkeld in die virtuele omgeving en ontdekt hebben dat het ze lukt, gaan ze zelf oefenen in de echte wereld,” vertelt Eline. Het is de bedoeling dat patiënten de vaardigheden en denkprocessen die ze tijdens de VR-behandeling hebben ontwikkeld gaan toepassen. “Ik heb gemerkt dat die stap altijd spannend blijft. Maar waar patiënten eerst te bang waren om die stap te zetten, durven ze die na de VR-behandeling wel te nemen.” Eline geeft een voorbeeld. “Laatst noemde iemand tijdens een congres een voorbeeld van een patiënt met hoogtevrees. Die patiënt had meerdere VR-sessies gevolgd. Daarna vond hij het nog steeds spannend om met de lift te gaan, maar hij durfde toch naar de bovenste verdieping van het gebouw te gaan. Daarvoor had hij dat nooit gedaan. VR helpt je dus echt over die drempel heen.”
Wat zijn de voordelen?
“We weten uit onderzoek dat er veel gepraat wordt in therapie en dat therapeut en patiënt weinig toekomen aan oefenen. Bij VR móet je wel oefenen. Je kan niet blijven praten terwijl de patiënt de VR-bril op heeft. Dat maakt dat je al snel stappen zet,” vertelt Eline. Daarnaast pak je de angst veel gerichter aan. “Doordat de therapeut de virtuele omgeving volledig onder controle heeft, kun je specifieke situaties herhaaldelijk oefenen. Of je maakt de oefening steeds een beetje moeilijker.” Dit maakt een VR-behandeling efficiënter dan andere therapieën.
