Interview met onderzoeker Duygu Gulgun: Ggz beter afstemmen op zorgbehoeften van mensen met niet-westerse migratieachtergrond

Mensen met een eerste – en tweede generatie niet-westerse migratieachtergrond
die in westerse landen wonen hebben meer kans op psychiatrische problemen
met ernstigere symptomen. Deze groep heeft ook meer onvervulde
zorgbehoeften. Duygu Gulgun richt zich als onderzoeker bij Altrecht Zorgmonitor
in een studie op de verschillen in zorgbehoeften tussen westerse en niet-
westerse patiënten tijdens behandeling in de GGZ. Dit deed zij in samenwerking
met Altrecht Lector bij Hogeschool Inholland Wilma Swildens en onderzoeker
collega Welmoed van Ens. De onderzoekers publiceerden hierover recent een
artikel. In dit interview vertelt Duygu over het onderzoek en deelt ze de
aanbevelingen.

Duygu, Wat was de aanleiding voor dit onderzoek?

“In Europa en de VS zien we al langere tijd dat mensen met een niet-westerse
migratieachtergrond vaker te maken hebben met ernstige psychische aandoeningen.
Bovendien ervaren zij ernstigere symptomen. Dit bracht ons ertoe te onderzoeken of hun
zorgbehoeften tijdens de behandeling even goed worden vervuld als die van patiënten
zonder migratieachtergrond.”

Hoe was het voor jou om als onderzoeker met dit onderwerp bezig te zijn?

“Zelf kom ik uit Turkije en woon ik sinds zeven jaar in Nederland. Ik heb daarom veel
affiniteit met het onderwerp en herken ook wel bepaalde culturele waarden in ziektebeleving.
Ik werk naast mijn onderzoekswerk bij Altrecht ook als psycholoog elders met patiënten met
een niet -westerse achtergrond. Ik denk dat mijn eigen achtergrond dan voor een bepaald
soort vertrouwen zorgt bij cliënten met een niet-westerse achtergrond.”

Wat waren de belangrijkste doelen van de studie?

“Het eerste doel was om te onderzoeken hoe de zorgbehoeften van mensen met een niet-
westerse migratieachtergrond zich ontwikkelen tijdens hun behandeling in de Altrecht
Gebiedsteams. We gebruikten daarvoor data van de Altrecht Zorgmonitor en hebben
gekeken naar vervulde, onvervulde en totale zorgbehoeften. Daarnaast wilden we begrijpen
of eventuele verschillen in onvervulde zorgbehoeften tussen deze groep en mensen zonder
migratieachtergrond te verklaren zijn door andere factoren, zoals sociaaleconomische
omstandigheden en diagnoses. Tenslotte hebben we de verandering in onvervulde
behoeften per specifiek domein, zoals hulp bij psychische symptomen of dagelijkse
activiteiten, onderzocht.”

Wat zijn de belangrijkste resultaten van het onderzoek?

“Onze studie liet zien dat mensen met een niet-westerse migratieachtergrond vaker te
maken hebben met sociaaleconomische problemen en meer onvervulde, vervulde en totale
zorgbehoeften hebben bij aanvang van de behandeling. Hoewel tijdens de behandeling een
significante verbetering zichtbaar was, was de afname van onvervulde behoeften bij hen

enigszins kleiner dan bij patiënten zonder migratieachtergrond. Dit gold vooral voor
domeinen als basisonderwijs, betaald werk en zinvol leven en herstel. Wanneer we rekening
hielden met factoren als sociaaleconomische status en diagnose, bleven deze specifieke
verschillen ook bestaan, terwijl de andere verschillen wegvielen. Op het gebied van het
vervullen van zorgbehoeften bij psychische klachten vonden we geen verschil tussen
mensen met en zonder niet-westerse migratieachtergrond.

Wat betekenen deze resultaten voor de dagelijkse praktijk van de geestelijke
gezondheidszorg?

“De genoemde specifieke onvervulde zorgbehoeften hebben aandacht nodig.
Samenwerking tussen GGZ en sociale instanties is cruciaal om te proberen om de
sociaaleconomische omstandigheden van deze patiënten verder te verbeteren. Bijvoorbeeld
door meer aandacht te besteden aan werkgelegenheid en onderwijs, en door maatwerk te
leveren in de ondersteuning bij herstel.

Kun je iets vertellen over de onderzoeksmethode?

“We hebben gebruikgemaakt van gegevens van 1099 patiënten die tussen 2017 en 2020
zorg ontvingen van F-ACT-teams in Nederland. Ongeveer 39% van de patiënten in ons
onderzoek had een eerste of tweede generatie niet-westerse migratieachtergrond. We
denken gezien dit cijfer dat Altrecht deze groep vrij goed bereikt ten opzichte van het
aandeel in het bevolkingsgebied (>20%), maar weten niet hoeveel psychische problemen er
bij de groep leven. Hun zorgbehoeften werden gemeten met behulp van de Camberwell
Assessment of Need Short Appraisal Schedule (CANSAS), die op specifieke domeinen
zoals huisvesting, financiën en psychische zorg beoordeelt. Hulpverleners van de
Gebiedsteams deden deze beoordeling op basis van hun contact met de patiënt. Deze
gegevens werden gecombineerd met diagnostische informatie en sociaaldemografische
kenmerken om een gedetailleerd beeld te krijgen van de verschillen tussen de groepen.”

Wat zijn de grootste uitdagingen bij het verbeteren van de zorg voor deze doelgroep?

“Een belangrijke uitdaging volgens eerdere onderzoeken is het aanpakken van de barrières
die mensen met een niet-westerse migratieachtergrond ervaren in het zoeken en krijgen van
adequate zorg. Dit omvat zaken als de angst om gestigmatiseerd te worden en een verschil
in visie op hoe de klachten begrepen en behandeld moeten worden. Uit ons onderzoek bij
Altrecht komt vooral dat we aandacht moeten besteden aan de sociale context van deze
mensen, zoals dagelijkse activiteiten, informatie over behandeling, werkloosheid, herstel en
zinvol leven, en basisvaardigheden, die hun psychische gezondheid en herstelkansen sterk
beïnvloeden.”

Wat zou je andere onderzoekers aanraden die zich bezighouden met dit onderwerp?

“Ik zou hen willen aanmoedigen om niet alleen naar klinische factoren te kijken, maar ook
naar de bredere sociale determinanten van gezondheid. Daarnaast is het belangrijk om
meer onderzoek te doen, zodat we beter kunnen begrijpen hoe zorginterventies in de loop
van de tijd effect hebben.Tot slot is samenwerking met diverse gemeenschappen essentieel
om interventies te ontwikkelen die echt aansluiten bij de behoeften van mensen met een
migratieachtergrond.”

Wat hoop je dat het onderzoek bijdraagt aan de toekomst van de GGZ?

“Ik hoop dat ons onderzoek bewustwording creëert over de ongelijkheden in de samenleving
die zich terugvertalen in de zorg en waar nodig inspireert tot actie. Hopelijk leidt dit tot beleid
en interventies die recht doen aan de diversiteit van onze samenleving en ervoor zorgen dat
iedereen gelijke kansen krijgt op herstel en een zinvol leven.”