“Ik stond bij Albert Heijn, maar ik was een beetje in de war in één keer en toen heb ik mijn casemanager gebeld. Hij legde een arm om me heen en zegt tegen iedereen: ‘hij is een beetje in de war, mag het, ga eens uit de weg joh.’ Dat is compassie.” Welmoed van Ens, onderzoeker, deelt de ervaring van een cliënt die in een wijk woont waar de methode Gebiedsgericht Werken wordt toegepast. Uit onderzoek blijkt onder andere dat in die wijken cliënten gemiddeld minder dagen opgenomen waren. Het jaarlijks gemiddelde aantal opnamedagen halveerde van 8 naar 4.
Dit scheelt niet alleen meer dan 1000 euro aan klinische verblijfskosten per jaar per cliënt, maar zorgt er ook voor dat veel mensen een opname bespaard blijft. Een opname kan traumatiserend zijn. Veel cliënten ervaren een gevoel van verlies van autonomie, legt Welmoed uit.
Opzet onderzoekstraject
Wilma Swildens, lector Interprofessionele Zorg in de GGZ bij Altrecht en Hogeschool InHolland zette het onderzoekstraject op en voerde het uit. Naast Welmoed en andere onderzoekers is ook Leonieke Beverloo, directeur Zorg van de regio Utrecht stad en psychiater nauw betrokken. Zij stond stond aan de wieg van de uitvoering van deze methode en werkt zelf één dag per week als psychiater in een gebiedsteam.
Uitkomsten F-ACT positief
‘Altrecht werkte al eerder volgens het samenwerkingsmodel F-ACT (flexible assertive community treatment). In een multidisciplinair ambulant team bieden we gezamenlijk zorg voor mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen, die vaak problemen hebben op meerdere levensgebieden. Uitgangspunt is dat mensen meer grip krijgen op hun dagelijks leven. De uitkomsten van deze methode zijn positief. Dat het nóg beter kan bewijst Gebiedsgericht Werken.
GGZ in de Wijk = bredere zorg in eigen leefomgeving
In Utrecht zijn in 2016 drie proeftuinen gestart met GGZ in de Wijk. Die werken ook op basis van F-ACT, maar de zorg komt dan vanuit één wijk. Het doel is om bredere zorg te bieden, passend bij de diverse behoeften van cliënten in hun eigen leefomgeving. Omdat de Zorgmonitor al jaren de behandeluitkomsten meet bij F-ACT konden de resultaten van de proeftuinen goed worden vergeleken met de andere teams.
Welmoed: “Mensen hoeven met GGZ in de Wijk niet meer naar één centrale ziekenhuisachtige omgeving. De zorg zit in een kantoortje in de wijk en is daarom veel laagdrempeliger. Hulpverleners in gebiedsteams werken samen met allerlei professionals in de wijk. Van huisarts en POH tot sportcoach en buurtvader.”
Leonieke benadrukt dat het gaat om cliënten die ernstige, langdurige en complexe klachten hebben. Driekwart heeft psychotische klachten. “Deze mensen hebben naast psychische problemen ook bijvoorbeeld vaak schulden en gezondheidsproblemen. Het is voor hen lastig om hun leven op de rit te krijgen. Fysieke afstand tot hulpverleners en reizen is moeilijk.”
Nabijheid is belangrijk
Uit het onderzoek in de proeftuinen blijkt dus dat het aantal opnamedagen is teruggedrongen. De participatie (vrijwilligerswerk en opleiding) is niet toegenomen. Volgens Welmoed is het belangrijk dat dit verder wordt opgepakt. Uit onderzoek blijkt namelijk dat het met gerichte interventies wel mogelijk is om deze cliënten aan werk te helpen of andere rehabilitatiedoelen te bereiken. De onderzoeker vindt de resultaten desondanks bemoedigend. “Bij een andere manier van werken is een gelijk resultaat, zonder terugval, bij deze complexe groep al heel positief.” De verhalen van cliënten zijn ook hoopgevend, zegt Welmoed. “Het idee dat je binnen kunt lopen, geeft een gevoel van veiligheid en van het hebben van een vangnet.” Nabijheid is belangrijk voor deze groep. Soms is het idee dat een zorgverlener in de buurt is, al genoeg om een crisis te voorkomen.”
Werkplezier is groot
Op het moment loopt er ook een onderzoek naar hoe professionals deze manier van werken ervaren. Sinds maart 2018 zijn alle F-ACT teams met deze werkwijze gestart. Binnen Altrecht zijn 14 gebiedsteams actief.
Het werkplezier van Leonieke en haar collega’s is toegenomen. “Het is super leuk om echt zo in een wijk te zitten en samen te werken met allerlei verschillende mensen binnen en buiten je team. Je schakelt het ene moment met een verpleegkundig specialist en dan weer met Lister, over beschermd wonen.”
Leonieke vindt het bijzonder en nuttig om op de fiets te springen en cliënten in hun eigen leefomgeving mee te maken. “Geen dag is hetzelfde, de afwisseling is groot. Ik zie ook dat we jonge mensen aantrekken die benieuwd zijn naar deze dynamische manier van werken. Wel is het van groot belang om de contacten in de wijk te onderhouden. We merken dat het anders snel verwatert.”
Gevoel van veiligheid
Energie in de samenwerking blijven steken is volgens Welmoed inderdaad nodig: “Neem die cliënt in de supermarkt waar ik eerder over vertelde: als die casemanager niet zo dichtbij was geweest, was het misschien wel uitgelopen op een incident met een verward persoon. Het is heel mooi dat cliënten dit gevoel van veiligheid ervaren door deze manier van werken.”
Landelijke ontwikkeling: zorg dichter bij de burger
Altrecht werkt sinds twee jaar volgens een regionale indeling van de organisatie. Dit om ook alle andere specialisaties van de specialistische ggz dichter bij de wijken te brengen. Leonieke: “Vanuit het Integraal Zorgakkoord is deze ontwikkeling met de vorming van netwerken mentale gezondheid ook landelijk aan de gang. Het is mooi dat de zorg dichter bij de burger komt, met nauwe samenwerking tussen GGZ en sociaal domein.”
Meer informatie
Artikel uit Community Mental Health Journal (PDF)
Lectorale rede Wilma Swildens: https://kenniscentrumphrenos.nl/assets/2021/04/201037-INH-LECTORALE-WILMA-E-SWILDENS-29-maart-2021.pdf
