Naast behandeling van de aandoening door bijvoorbeeld therapie en medicijnen, kunnen patiënten met wat hulp ook zelf veel doen aan hun psychisch welzijn. Een gezonde leefstijl kan een heel positieve invloed hebben. Casemanagers van het gebiedsteam Zeist Kern, Annemarie van Os en Eva Fritschij, vertellen over het hoe en waarom.
Annemarie en Eva volgden allebei de maatwerkopleiding ‘Leefstijlcoaching in de ggz’ die sinds april vorig jaar wordt gegeven aan de Hogeschool Ede. “De opleiding duurt ruim een half jaar en heeft ons veel extra’s geboden in de vorm van kennis en vaardigheden. Wat ons betreft een aanrader; ten minste één collega per team zou hem moeten volgen.” Meer informatie over de opleiding vind je onderaan dit artikel.
Wat bedoelen we eigenlijk als we het hebben over leefstijl?
“Leefstijl omvat de onderwerpen die terugkomen in de afkorting ‘BRAVO’: beweging, roken, alcohol, voeding en ontspanning. Een breed terrein dus, dat veel mogelijkheden biedt en ook binnen de ggz steeds belangrijker wordt. We zijn ons bewust van de grote invloed die onze leefstijl als geheel heeft op ons mentaal functioneren en zijn er relatief veel mee bezig.”
Hoe groot is die invloed?
“Onderzoek wijst uit dat een half uur per dag bewegen al een positief effect op de algehele gezondheid heeft. Er is inmiddels veel bewijs dat bewegen een duidelijk preventief effect heeft bij depressie, angst en in mindere mate psychose. En het lijkt er zelfs op dat de gunstige effecten op de preventie van depressie vooral bereikt worden in het eerste uur in de week dat men gaat bewegen. Uit onderzoeken komt naar voren dat bij personen met een diagnose schizofrenie 90 minuten per week bewegen met matige intensiteit kan leiden tot het verminderen van de positieve symptomen. Om je mentaal beter te kunnen voelen, is een gezonde leefstijl nodig. Maar voor patiënten uit onze doelgroep zijn veel gezonde activiteiten moeilijker, omdat men de confrontatie met de buitenwereld niet goed aandurft. Daarom lopen huisarts en POH vaak vast met onze doelgroep en is een speciale aanpak voor hen belangrijk.”
Hoe gaan jullie te werk?
“We kijken naar de patiënt in zijn totale omgeving en omstandigheden, een holistische benadering dus. Als iemand bijvoorbeeld aangeeft ‘Ik heb slaappillen nodig want ik slaap niet’ dan vragen we door en analyseren de situatie nauwkeurig. Hoeveel koffie drinkt iemand en hoeveel suiker gebruikt hij? Hoeveel tijd brengt hij voor het beeldscherm door en op welke tijdstippen? We kijken naar het hele leven. Daarna kunnen we een plan maken specifiek op leefstijl; individueel of via groepsaanbod.”
Kunnen jullie een mooi voorbeeld uit de praktijk noemen?
“We hadden een vrouw in behandeling die graag gezonder wilde leven. Onder andere door meer te bewegen. Echter, buiten wandelen vond ze moeilijk, zeker ook deelname aan de wandelgroep. Dat lukte dus niet. Daarom hebben we bedacht dat zij haar auto steeds wat verder van haar huis parkeert dan gewoonlijk, waardoor zij een stukje moet lopen. Dat lukte prima en had gelijk al een positief effect. Niet alleen begon haar conditie langzaamaan te verbeteren, ook in sociaal opzicht verbeterde haar leven. Tijdens dat korte wandelingetje begroette ze namelijk regelmatig buurtbewoners, iets dat voorheen nooit gebeurde. En wie weet, kan zij over een poos wél met de wandelgroep meedoen. Maak de doelen en stappen zo klein mogelijk, dan is er het snelst resultaat. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor afvallen. Analyseer goed hoe iemand leeft en wat hij wil en stel daarna kleine haalbare doelen. Dat analyseren doen we overigens via motiverende gespreksvoering. Je coacht vooral en vult alles niet voor de patiënt in. Je gaat in op details. Hiervoor krijg je veel tools in de opleiding.”
Wat raden jullie aan als het gaat om leefstijl?
“Geef goede informatie aan de patiënt én aan je collega’s. Maak op basis daarvan haalbare plannen en doe vooral veel samen. Kijk hoe je het netwerk van de patiënt kunt uitbreiden. De cliëntenraad bijvoorbeeld doet heel veel onder meer op het gebied van bewegen en besteedt structureel aandacht aan leefstijl. Niet alleen omdat het gezond is, maar ook omdat het zo leuk is om te doen!”
De opleiding en e-learning
Altrecht maakte samen met GGZ centraal, Lister, UMCU en de Hogeschool Ede de opleiding ‘Leefstijlcoaching in de GGZ’. Inmiddels zijn er 2 groepen gestart en in april 2022 starten er weer nieuwe groepen. Meer informatie lees je hier.
Daarnaast is onlangs de e-learning Leefstijl gelanceerd (ook in samenwerking ontwikkeld). De GGZ Academy heeft deze beschikbaar gesteld voor iedereen.
